Uit een analyse van vakbond FNV blijkt dat er een groot verschil zit tussen de winststijging bij de tien grootste Nederlandse beursgenoteerde bedrijven en de stijging van hun personeelskosten.

De winsten stegen tussen 2019 en 2022 met gemiddeld 14,5 procent meer dan de lonen, zo concludeert de vakbond. “Het onderzoek bevestigt ons beeld dat een steeds groter deel naar de aandeelhouders gaat en een kleiner deel naar de werkenden”, zegt FNV-voorzitter Tuur Elzinga.

De vakbond deed onderzoek naar de financiële resultaten van tien niet-financiële beursgenoteerde bedrijven met de grootste werkgelegenheid in Nederland. Het gaat om onder meer KPN, Heineken en Randstad. Daaruit blijkt dat hun winsten tussen 2019 en 2022 met 29,4 procent stegen, terwijl de omzet met 21,9 procent omhoogging. In dezelfde periode stegen de personeelskosten maar met 15 procent.

“Als stijgende winsten zouden leiden tot hogere lonen zou dat mooi zijn, maar helaas zien we nu dat het geld hetzelfde jaar nog het bedrijf uitstroomt naar aandeelhouders. Daardoor is het weg wanneer de cao-onderhandelingen beginnen”, zegt Elzinga.

Die uitstroom naar aandeelhouders lijkt een van de belangrijkste oorzaken van het feit dat de lonen de afgelopen decennia zijn achtergebleven op de winsten. De verhouding wordt steeds iets schever, meent de FNV-voorzitter. “Extra belangrijk in dit onderzoek is dat dit dus zelfs in tijden van crisis standhoudt: pandemie, oorlog, inflatie, niets lijkt de winsten te breken. Terwijl onze achterban z’n rekeningen niet meer kan betalen en zich genoodzaakt ziet te staken.”

Het lijkt er dus op dat de megawinsten niet terechtkomen bij de werknemers. “Maar zo simpel is het niet, het is puur sentiment”, zegt beursanalist Corné van Zeijl. “Het grappige is: wat gaat de werknemer bijvoorbeeld doen als een bepaald beursgenoteerd bedrijf een miljardenverlies draait? Gaan ze dan ook loon inleveren?”

Van Zeijl benadrukt verder dat de aandeelhouders in dit geval eigenaar zijn van het bedrijf. “En dat betekent dus dat zij profiteren als er winst wordt gemaakt, maar ook inleveren als er sprake is van verlies. Het is niet zo dat er per se extra geld naar de werknemers moet. Als de slager om de hoek een dikke winst boekt, gebeurt dat namelijk ook niet automatisch.”

Volgens Joost Schmets van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) is het niet vanzelfsprekend dat de miljardenwinsten in de zakken van de aandeelhouders verdwijnen. “Dat is zeker niet het geval. Zij zien het liefst dat de winst wordt gebruikt om te investeren, zodat het bedrijf verder kan groeien.”

Schmets laat verder weten dat multinationals de winsten ook gebruiken om hun reserves te versterken of schulden terug te betalen. “Op die manier krijgen ze meer vlees op de botten.”

Ook bestaat de mogelijkheid dat het geld wordt gebruikt voor een fusie of een overname om verder te groeien. “En als er echt te veel geld overblijft, wordt er dividend uitgekeerd aan de aandeelhouders, dat is een percentage van de winst.”

Wim Dubbink, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Tilburg University, ziet dat de positie van aandeelhouders in de laatste decennia sterker is geworden. “Door internationalisering van financiële markten kunnen bedrijven makkelijk dreigen ergens weg te gaan en te verhuizen naar een ander land. Overheden zijn zeer gevoelig voor dat argument en dus zijn belastingen voor ondernemingen laag”, vertelt hij. “Daar komt bij dat aandeelhouders steeds meer worden gezien als eigenaren, waarbij het begrip eigendom eendimensionaal wordt uitgelegd. Een eigenaar heeft alle rechten.”

Maar dat betekent dus nog niet dat aandeelhouders altijd hun zakken vullen als een bedrijf winst maakt. VEB-woordvoerder Schmets noemt navigatiebedrijf TomTom als voorbeeld. “Dat bedrijf heeft aangegeven dat de winst wordt gebruikt om de reserves aan te vullen. Er wordt dan dus geen dividend uitgekeerd en daar maak je je als bedrijf niet populair mee.”

Schmets vertelt verder dat aandeelhouders er baat bij hebben dat het goed gaat met een bedrijf. “En dat betekent dus ook dat zij het belangrijk vinden dat er goed voor de werknemers wordt gezorgd.”

Hoogleraar Dubbink stelt dat de meeste burgers precies hebben gekregen waar ze voor hebben gestemd. “We hebben de afgelopen decennia steeds massaler gestemd op politieke partijen die het neoliberale kapitalisme ondersteunen. Het gevolg is een neoliberale samenleving”, zegt hij. “En landen die zich daar wel tegen verzetten, zoals Frankrijk, daar kijken we altijd wat meewarig naar. Willen die Fransen nu nog steeds niet werken tot hun 67e? Begrijpen ze dan niet dat dit een onhoudbaar model is?”