Ook in ons land wordt er alles aan gedaan om het roken aan te pakken. In de horeca wordt al tijden niet meer gepaft en ook bij sportclubs is het inmiddels taboe. Verder is het aantal verkooppunten voor sigaretten de afgelopen jaren al fors teruggelopen.

Vanaf volgend jaar is tabak niet meer te koop in de supermarkt. Vanaf 2030 wordt de verkoop afgebouwd bij tankstations en daarna bij tabaks- en gemakswinkels. Bovendien stijgt per april de accijns op tabak met 1 euro en zijn de smaakjes voor e-sigaretten later dit jaar verleden tijd.

Maar dat weerhoudt tabaksfabrikant Philip Morris International (PMI), onder meer bekend van het merk Marlboro, er niet van om zich naar eigen zeggen in te zetten voor een rookvrije toekomst. Tegen 2025 moeten rookvrije producten voor 50 procent van de wereldwijde omzet zorgen, meldt het bedrijf.

PMI blijft daarin volharden, zo blijkt tijdens een bijeenkomst voor internationale media in hotel Hasselbacken in Stockholm. Journalisten uit maar liefst achttien landen zijn naar Zweden afgereisd om het verhaal over de rookvrije samenleving aan te horen. Ook wil het concern vertellen hoeveel minder schadelijk de alternatieve producten zouden zijn. Verschillende deskundigen zijn uitgenodigd om de tabakslobby daarin te ondersteunen.

Zo beweert Anders Milton van de Zweedse snuscommissie dat snus (nicotinezakjes met en zonder tabak) zeker geen gezondheidsproduct is, maar dat je er niet dood van gaat. “Je kunt ermee leven, maar het is niet handig om te gebruiken tijdens een zwangerschap.”

Oftewel: het zou minder schadelijk zijn dan roken. “Maar daar klopt helemaal niets van”, benadrukt Gezondheidsfondsen voor Rookvrij, een samenwerking tussen de Hartstichting, KWF Kankerbestrijding en het Longfonds. “Het is dezelfde rotzooi die ze altijd al verkopen. Het zijn zogenaamde vervangers of alternatieven, maar nicotine blijft verslavend. Voorheen waren dat de lightsigaretten, nu is het de e-sigaret of snus. De tabaksindustrie moet niet doen alsof ze goed bezig is. Bijvoorbeeld het aantal meldingen over nicotinevergiftiging vanwege snus is tussen 2020 en 2021 verdubbeld”, zegt een woordvoerder.

Volgens PMI gaat het om retoriek gebaseerd op misvattingen over het verleden en brengt dat rokers in verwarring. Het bedrijf beweert dat er tegenwoordig producten zijn die geen tabak verbranden en het gehalte aan schadelijke stoffen in vergelijking met sigaretten aanzienlijk verminderen. “Hoewel ze niet risicovrij en verslavend zijn, zijn ze voor volwassenen een veel betere keuze dan te blijven roken”, zegt Tommaso Di Giovanni van de tabaksproducent.

Hij noemt de vergelijking met de opkomst van lightsigaretten vals en geeft toe dat roken schadelijk is. Veilige sigaretten bestaan niet, weet ook Di Giovanni. “De overgrote meerderheid van de schadelijke stoffen in rook ontstaat door verbranding en bij alle sigaretten is er sprake van verbranding.”

PMI nam Swedish Match, de grootste snusproducent van Zweden, vorig jaar over om zijn marktaandeel in alternatieve tabaksproducten flink te vergroten. De Zweden gebruiken volgens de traditie veel snus. In de hoofdstad is zelfs een nationaal snusmuseum dat uitgebreid ingaat op de geschiedenis van het product. En de Scandinaviërs zijn er maar al te trots op dat slechts 6 procent van de bevolking rookt, mede doordat er dus alternatieven zijn.

In Nederland geldt een verbod op nicotinezakjes met minstens 0,035 milligram nicotine. Snus mag hier niet verkocht of verhandeld worden, omdat het product verslavend en schadelijk voor de gezondheid is. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) houdt toezicht op dit verbod.

Nicotinezakjes vallen niet onder de Tabaks- en rookwarenwet, omdat ze geen tabak bevatten. Deze producten vallen wel onder de Warenwet. Er zijn ook nicotinezakjes die wél tabak bevatten, maar die zijn volgens de Tabaks- en rookwarenwet verboden.

De Tweede Kamer buigt zich later dit jaar over de vraag of ook de nicotinezakjes zonder tabak verboden moeten worden. Dat kan uiteindelijk tot een algeheel verbod leiden.

“Een verbod is een slechte zaak”, meent Milton. Zo kunnen consumenten wel nicotinekauwgom kopen in ons land. Volgens de tabakslobby is dat een vergelijkbaar product. Maar het blijft de vraag of de alternatieven van de tabaksindustrie ook tot lagere kosten in de gezondheidszorg leiden. “Daar kan ik geen antwoord op geven”, zegt de voorzitter van de snuscommissie.

Voor Gezondheidsfondsen voor Rookvrij staat als een paal boven water dat de producten slecht zijn voor onze gezondheid. De organisatie juicht een totaalverbod op dit soort producten dan ook toe. “En het draagvlak daarvoor groeit. We moeten zo snel mogelijk stoppen met de verkoop van deze producten.”