[ad_1]
Dit product is bijna uitverkocht! Veel mensen bekijken dit hotel! Het zijn trucjes waarmee websites bezoekers zo willen manipuleren dat ze sneller overgaan tot kopen of boeken. Verleiden mag, maar misleiden niet. Daarom komen Europese toezichthouders in actie tegen deze zogenoemde dark patterns.
“Websites houden soms bewust informatie achter of verdraaien de feiten”, legt hoogleraar consumentenrecht Charlotte Pavillon van de Rijksuniversiteit Groningen uit. “De manieren om mensen te beïnvloeden met dark patterns worden steeds vernuftiger.”
Een boekingssite voor hotels die zegt dat honderd mensen een pagina bekijken, is een voorbeeld van een dark pattern. Dat geeft mensen het gevoel dat ze snel moeten beslissen, omdat het lijkt alsof het hotel populair is.
Hierbij wordt bewust informatie achtergehouden. Voor de bezoeker is namelijk niet duidelijk dat lang niet iedereen naar dezelfde boekingsperiode kijkt.
Europese toezichthouders hebben tijdens een verkennend onderzoek bij 148 van de 399 onderzochte webwinkels ten minste drie dark patterns aangetroffen. De autoriteiten hebben aangekondigd daar vervolgonderzoek naar te gaan doen.
Dark patterns leiden tot financiële schade
“Mensen gaan door dark patterns verkeerde keuzes maken”, vertelt toezichthouder Dries Cuijpers van de Autoriteit Consument & Markt (ACM). “Dat kan leiden tot financiële schade, doordat je iets koopt wat je niet nodig hebt of waarvoor je te veel betaalt.”
Ook het onnodig moeilijk maken om bijvoorbeeld een abonnement op te zeggen, is een voorbeeld van een dark pattern. Webwinkel Amazon heeft zich daar in het verleden schuldig aan gemaakt.
Mensen moesten volgens Cuijpers 42 keer klikken als zij hun Amazon Prime-abonnement wilden opzeggen. Na optreden van de toezichthouders kan het abonnement nu met twee klikken beëindigd worden.
Webwinkels verdienen meer geld dankzij dark patterns
De dark patterns die Amazon heeft gebruikt waren erg winstgevend. Sommige mensen vonden het zo moeilijk om hun abonnement op te zeggen dat ze maar Prime-abonnee bleven. Aan die klanten heeft de webwinkelgigant toen veel geld verdiend.
Om webwinkels duidelijk te maken wat wel en niet mag, heeft de ACM in 2019 een leidraad gepubliceerd. Thuiswinkel.org, de belangenvereniging van Nederlandse webwinkels, hanteert deze leidraad.
‘Webwinkels die dark patterns inzetten, krijgen geen Thuiswinkel Waarborg-certificaat”, legt Vincent Romviel van Thuiswinkel.org uit. “Dark patterns zijn eigenlijk oneerlijke handelspraktijken. Die zijn bij wet verboden. Ook moeten webwinkels zich houden aan de Nederlandse Reclame Code, waarin ook misleidende handelspraktijken zijn beschreven.”
Ook in fysieke winkels worden mensen ongemerkt beïnvloed
Maar verleiding en misleiding vindt volgens Romviel ook in fysieke winkels plaats. “Neem kassakoopjes: daarmee probeert een winkel bijvoorbeeld een reep chocolade te verkopen. Die is bij de kassa veel duurder dan op een andere plek in de winkel. Is dat echt in het belang van de klant?”
Hoogleraar Pavillon juicht het toe dat toezichthouders zich inzetten tegen dark patterns. Maar tegelijk blijft het volgens haar ook een kat-en-muisspel. “Tegen de tijd dat tegen het ene trucje is opgetreden, is er alweer een vernuftigere techniek uitgevonden.”
De manier waarop webwinkels inspelen op consumentengedrag, is een van de speerpunten van de ACM in 2023. De toezichthouder heeft aangekondigd vervolgonderzoek uit te voeren naar Nederlandse webwinkels die ongeoorloofde manipulatieve technieken inzetten. Daarmee moet het internet voor online shoppers weer een stukje veiliger worden.
