De relatie met Oekraïne springt politiek het meest in het oog. Zolang de oorlog in Oekraïne niet ten einde is, kan het land geen lid worden van de NAVO. Het artikel 5 van het NAVO-verdrag bepaalt immers dat de andere bondgenoten te hulp moeten schieten als een NAVO-lid wordt aangevallen. Dat zou het westen meteen in een rechtstreekse oorlog met Rusland doen belanden. Bovendien moeten kandidaat-lidstaten aan een hele resem voorwaarden voldoen om tot de NAVO toe te kunnen treden, en duurt dat proces meestal vele jaren.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski ijvert daarom om veiligheidsgaranties voor zijn land. De westerse militaire alliantie zal op de top “herbevestigen” dat het land bij de NAVO hoort en op termijn zal toetreden. 

De verdragsorganisatie zal het land een belangrijk pakket politieke en praktische steun aanbieden, waarmee de relatie tussen de NAVO en Oekraïne naar een hoger niveau wordt getild, zei premier Alexander De Croo (Open VLD) woensdag in de Kamer. De Oekraïense president zal bovendien deelnemen aan de eerste NAVO-Oekraïne-Raad, op voet van gelijkheid met de bondgenoten, klonk het.

De toekomst van Kiev ligt volgens De Croo in de “Euro-Atlantische familie”, maar toetreding tot de verdragsorganisatie kan enkel als het land voldoet aan de voorwaarden, zoals op het gebied van de rechtsstaat en democratisch toezicht op defensie. “Oekraïne zal lid worden van de NAVO, maar veel belangrijker is welke veiligheidsgaranties we geven op de korte termijn”, zei hij. “We moeten er eerst voor zorgen dat er een einde komt aan deze verschrikkelijke oorlog.”

Minstens 2 procent defensie-uitgaven

Een ander belangrijk punt op de top zijn de defensie-uitgaven. In 2014 hadden de lidstaten het engagement aangegaan om hun uitgaven aan defensie tegen 2024 – volgend jaar dus – op te trekken naar 2 procent. De secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, wil van die 2 procent nu een ondergrens maken, een minimum waaraan de lidstaten moeten voldoen.

De Belgische regering blijft bij de intentie om die uitgaven naar 2 procent op te trekken tegen 2035. Ons land zal wel de eenheid van de bondgenoten op het vlak van de nieuwe investeringsbelofte ondersteunen. “Het is belangrijk dat alle landen dit onderschrijven”, zei De Croo in de Kamer.

Volgens cijfers van de NAVO haalden vorig jaar slechts zeven lidstaten die 2 procentdoelstelling. Ons land bengelt achteraan in het NAVO-peloton, met 1,18 procent van het bbp aan defensie-uitgaven in 2022. In de schattingen die de NAVO vrijdag bekendmaakte, zou België 1,13 procent van het bbp halen met 6,658 miljard euro aan defensie-uitgaven in 2023. Stoltenberg verwacht dat dit jaar elf lidstaten de 2 procentdoelstelling zullen halen.

Regionale defensieplannen

De staatshoofden en regeringsleiders zullen in Vilnius ook nieuwe regionale defensieplannen aannemen. Die zullen in detail aangeven hoe de alliantie het grondgebied wil verdedigen. Die plannen vergen ook een nieuw strijdkrachtenmodel, met meer troepen in een hogere staat van paraatheid. Het gaat om meer dan 300.000 militairen, wat betekent dat ook België een grotere inspanning zal moeten doen.

De nieuwe defensieplannen houden niet alleen rekening met de dreiging van Rusland, maar ook met terrorisme. De NAVO wil immers een 360 gradenaanpak.

Zweden

Op de tweede dag van de top, op woensdag, schuiven ook staatshoofden en regeringsleiders van de zogeheten Indo-Pacifische partnerlanden – Australië, Japan, Nieuw-Zeeland, Zuid-Korea – en vertegenwoordigers van de EU mee aan tafel. Daar komt onder meer China aan bod. De Croo waarschuwde in de Kamer nog dat er geen alliantie tegen China mag komen. Hij wil eerder een realistische dialoog met Peking om de spanningen in de regio te verminderen.

Zweden neemt via de status van ‘invitee’ ook deel aan de top, maar het land is nog geen officieel lid van de alliantie. Hongarije en Turkije moeten de toetreding nog bekrachtigen, maar blijven dwarsliggen. Turkije staat internationaal onder druk om de Zweedse toetreding goed te keuren, maar president Recep Tayyip Erdogan lijkt daar niet van onder de indruk.

De recente koranverbranding in Stockholm maakte het water tussen Zweden en Turkije enkel maar dieper, na een soortgelijk incident in januari. Turkije beschuldigt Zweden er ook van inschikkelijk te zijn tegenover Koerdische militanten die hun toevlucht hebben gezocht in Zweden. Ankara eist tientallen uitleveringen van militanten, die Turkije als “terroristen” beschouwt op Zweeds grondgebied.

Stoltenberg voert maandag in Vilnius – aan de vooravond van de top – nog overleg met de Zweedse premier Ulf Kristersson en de Turkse president. De NAVO-topman hoopt op een positieve beslissing, maar weet dat daarvoor geen garantie bestaat.

Zweden diende samen met Finland een verzoek tot NAVO-lidmaatschap in, in navolging van de Russische inval in Oekraïne. Finland is lid sinds april en neemt voor het eerst als volwaardig lid deel aan een top van de verdragsorganisatie.

Zwaar beveiligd

Zowat twaalfduizend veiligheidstroepen zullen de top in de Litouwse hoofdstad in goede banen moeten leiden. Er worden 48 buitenlandse delegaties verwacht, goed voor in totaal zowat 2.400 personen. Het gaat onder meer om 40 staatshoofden en regeringsleiders en 150 andere hooggeplaatste politici.