Waarom gaat het mis bij de gebouwen in Turkije en Syrië?

“Ze zijn vaak volgens de huidige inzichten niet goed gebouwd. Ook kost het veel geld om aardbevingsbestendig te bouwen en dat is er vaak niet. Er zijn echt ingenieurs bij nodig. Alsnog wordt dan soms de urgentie van aardbevingsbestendig bouwen vergeten, zitten er fouten in een gebouw of zijn er gewoonweg snel huizen nodig. Je kunt je afvragen waarom er überhaupt gebouwd wordt op plekken waar aardplaten schuiven, maar dat gebeurt door stedenvorming toch. Wij wonen ook in een land onder zeeniveau.”

“Veel gebouwen in deze landen zijn gemaakt van op elkaar gemetselde betonblokken, zonder staalconstructie (gewapend beton, red.). Dat is de meest brosse manier van bouwen. Ook zie je bij hogere gebouwen vaak garages of winkels met etalages op de begane grond. Dan is de verdieping die het belangrijkst is, juist het minst sterk.”

Wat zijn de belangrijkste principes voor aardbevingsbestendig bouwen?

“Wanneer de grond beweegt, moet het gebouw meebewegen. Het gewicht van een gebouw is daarbij heel belangrijk. Wanneer iets meer massa heeft, komt er meer energie – meer kracht – vrij. Vergelijk het met een trein en een auto die beide remmen: een trein komt door zijn massa veel later tot stilstand. Hoe lichter een gebouw, hoe kleiner de verwoestende krachten worden. Daarom moet je bij voorkeur bouwen met lichte materialen als hout en staal.”

“Helaas zijn betonstenen veel goedkoper dan hout of staal. Straks bij de wederopbouw zal er vast een enorme handel in de betonstenen op gang komen. En dus zullen veel gebouwen op dezelfde manier worden gebouwd als voorheen. Maar er zijn andere materialen nodig en ingenieurs die weten hoe je gewapend beton moet maken. Er zijn nog meer bouwmethodes, maar die zijn nóg duurder. “

Welke bouwmethodes zijn dat?

“De bekendste is seismologische isolatie, ook wel base isolation genoemd. Bij deze methode laat je ruimte over tussen het gebouw en de aarde, door het gebouw op rubberen blokken te zetten. Als er dan een aardbeving is, kan de aarde onder het gebouw door bewegen. Deze methode kost een hoop geld – in rijke landen als Japan zie je dit vaker. In Turkije is een aantal ziekenhuizen zo gebouwd.”

“Een andere methode is om in het gebouw een stuk staal in te brengen dat de schokken opvangt. Hetzelfde principe zie je bij de kreukelzone in een auto, die de klap voor de bestuurder moet opvangen. Idealiter kun je deze demper na een aardbeving weer vervangen door een andere. Nog meer hightech is een demper precies afstellen op de trillingen van een gebouw. Die zie je veel in hoogbouw. Net als een stemvork trilt een gebouw op een bepaalde manier.”

Kan het ook goedkoop? En zo ja: hoe?

“In ieder geval niet bouwen met gestapelde stenen, niet te hoog en op een vlakke ondergrond. En symmetrisch bouwen, zodat het gebouw niet kan draaien maar alleen van links naar rechts kan bewegen. Ook moet er ruimte tussen gebouwen worden gelaten, zodat ze elkaar niet kunnen raken tijdens een beving. Organisaties als het Rode Kruis maken handleidingen met dit soort vuistregels, waar (oud-)studenten van de TU Delft ook aan meewerken.”

“Ik denk ook aan een crisisoplossing uit Japan. In diverse stadsparken in het land staan gebouwtjes waarin honderden tenten en verlengsnoeren zijn opgeborgen en waar waterleidingen zijn gelegd. Dat is in ieder geval iets, want je wilt niet dat mensen tussen de verzwakte gebouwen blijven.”

Kunnen bestaande gebouwen worden versterkt?

“Er kunnen aanpassingen aan de constructie worden gedaan, maar dat is vaak veel werk en tijdrovend. In Groningen wordt dat wel gedaan. In Turkije en Syrië is dat een enorme uitdaging vanwege de hoge kosten en het tekort aan ingenieurs en bouwvakkers.”

“Het is nog de vraag of hierin geïnvesteerd zal worden. Wie gaat die extra financiële lasten van een verbouwing dragen? Gaan mensen toch weer beton metselen? Dat zijn cruciale vragen. Hoe de wederopbouw wordt aangepakt, is bepalend voor een veilige toekomst in deze landen.”